Xin đừng ăn cháo đá bát

Nhân loại chưa bao giờ được „nếm mùi“ tử khí của thứ virus corona phát sinh từ Vũ Hán và nay vẫn đang tiếp tục mầy mò tìm cách chế ngự nó. Đến thời điểm này, chỉ duy nhất có các loại vacine được cho là vũ khí hữu hiệu nhất để chống lại covid- 19 và tấm gương Israel sau khi đã tiêm chủng được cho hơn 60 phần trăm dân số đang có dấu hiệu tiến triển lạc quan và nhịp sống đang trở lại bình thường. Diễn biến tiếp theo ở quốc gia này đang được toàn thế giới nín thở theo dõi. Vacine để tiêm chủng đề phòng thì đã có, còn thứ thuốc đặc trị nào để có thể đẩy lùi và tiêu diệt virus corona thì vẫn đang được các nhà khoa học tìm kiếm. Cho nên duy nhất chiến thắng covid thì hiện nay tạm thời chỉ có chính hệ miễn dịch của mỗi cá thể mà thôi. Và mọi biện pháp khác, từ bổ xung vitamine, sinh hoạt điều độ với cách sống khỏe để bổ xung tăng cường sinh lực cơ thể chống chọi với covid, là cách mà tất cả hiện nay nên và cần làm.

Cách chống dịch của Cộng hòa Séc

Câu hỏi đã và đang  được quan tâm, có lẽ chắc chắn sẽ là: Vì sao quốc gia nhỏ bé ở Trung Âu này với hệ thống y tế tương đối tân tiến lại vỡ trận, lại „toang“ như thế? Để có thể hiểu và nhìn nhận thực tiễn, ít nhất cũng cần phải có cách nhìn tổng quát chứ không nên chỉ bình luận đánh giá như những thầy bói mù xem voi.

Nếu chỉ đọc qua các bản tin cập nhật hàng ngày về số ca lây nhiễm, về số người tử vong và thông tin về tình trạng kiệt quệ của hệ thống và các nhân viên y tế, chắc chắn sẽ dễ mang đến hình dung về tình hình dịch bệnh ở Séc đang vô cùng thê thảm. Và những ngôn từ trong bài phỏng vấn mà phóng viên vnexpress.net thực hiện với một công dân Việt Nam nào đó vừa nhiễm covid  lại càng đổ thêm dầu vào lửa bất chấp thực tế khách quan, có thể đánh giá là hành động thiếu cân nhắc thậm chí ngu xuẩn táng tận lương tâm. Tại sao người đó lại có thể khẳng định, rằng các y bác sĩ Séc ưu tiên chữa trị cho các bệnh nhân người bản xứ trước rồi sau đó mới đến lượt dân Việt Nam, hay nguy hiểm hơn (từ phút thứ 5 trong phỏng vấn) nói cả đến chuyện người dân Séc nổi loạn cướp bóc vì muốn sống sót tồn tại. Khi ăn nói hồ đồ như vậy người này có biết, là nhiều y bác sĩ Séc đã có những lúc phải trào nước nước tuyệt vọng vì cơ sở y tế nơi họ phục vụ không đủ công suất để tiếp nhận thêm bệnh nhân, bất kể mang mầu da gì. Có biết là, đã xảy ra chuyện các nhân viên cứu hộ thẫn thờ buồn bã chờ đợi nhiều giờ liên lạc khắp nơi mới tìm được bệnh viện gần đó có chỗ để tiếp nhận người bệnh mà họ đang chở trên xe, tình huống đau đớn mà họ chưa từng chứng kiến. Không thể mô tả đê tiện ăn cháo đá bát như vậy về những thiên thần áo trắng ở CH Séc!

Tình hình căng thẳng, tình trạng quá tải của hệ thống y tế Séc, nhất là ở những địa phương ổ dịch lớn là có thật, nhưng các lương y Séc vẫn như từ mẫu. Còn trong lúc nước sôi lửa bỏng tình thế khẩn trương bao người khác chờ đợi, khó ai có thể kiên nhận lắng nghe để hiểu những bày tỏ giải thích của cái người mà năng lực Séc ngữ ở mức chứng chỉ A1 do dịch vụ môi giới mua giùm cho.

Người ta vào thời điểm này đang rất thích ngợi ca cách chống dịch covid và cả hệ thống y tế Việt Nam, để so sánh và coi đó là bằng chứng của thành công đầy nhân tính. Mặc dù so sánh nào cũng dễ khập khiễng, nhưng CH Séc không thể áp dụng mô hình tương tự. Bởi hệ thống các bệnh viện ở Séc sẽ thảnh thơi hơn biết bao nhiêu để sẵn sàng tiếp nhận và điều trị cho các bệnh nhân covid, nếu như người ta cũng đưa ra bảng giá để được ông này bà nọ có bằng cấp ra sao thăm bệnh sẽ phải nộp mức giá tiền nào. Bệnh nhân chìa thẻ bảo hiểm ra sẽ được hứng những ánh mắt mang hình viên đạn ra sao, mỗi mũi tiêm của các y tá sẽ như thế nào phụ thuộc vào số tiền mà người nhà bệnh nhân vừa đưa trước đó. Viện phí được tính cộng thêm từ những miếng băng gạc cho tới từng viên thuốc. Thái độ phục vụ của bệnh viện sẽ căn cứ vào phong bao mà nạn nhân (à xin lỗi, bệnh nhân) khi làm thủ tục nhập viện. Nếu các bệnh viện ở Séc ví dụ cũng bố trí hai ba bệnh nhân nằm tráo đầu đuôi trên một giường, cho nằm cả trên nền nhà hay ngoài hành lang thì công suất giường bệnh chưa bị toang và chắc chắn sẽ tăng thêm vài ba lần và các thầy thuốc sẽ có thêm thu nhập phụ để vui vẻ phục vụ hơn là chỉ hành động vì sứ mệnh.

Về số nạn nhân tử vong có liên quan tới covid tăng cao là có, nhưng chắc chắn chưa đến mức như ngả rạ theo nhiều mô tả, nhất là trên các mạng xã hội. Đơn cử, như tỉnh Karlovy Vary nơi có nhiều người Việt sinh sống gồm cả thành phố Cheb là tâm dịch khủng khiếp nhất ở Séc. Đến thời điểm này số bệnh nhân covid tử vong là 1370 người trong khi đó dân số toàn tỉnh gần 300 nghìn người. Không có số liệu thống kê chính xác và chính thức, nhưng theo ước tính trong đó có khoảng trên dưới mười người Việt Nam chủ yếu là nam giới.

Cách ly và phong tỏa hay cái giá của tự do

Trong thời kỳ căng thẳng này, nhiều chuyên gia dịch tễ và cả quan chức nhà nước Séc than thở về cái mà họ gọi là „tự do quá trớn“ và ước ao có được quyền hành như thể chế độc tài. Nhưng chỉ nghĩ vậy mà thôi. CH Séc cũng như toàn châu Âu đang vật vã chống dịch covid, nhưng họ không thể áp dụng được các biện pháp cứng rắn như chính quyền Việt Nam. Hãy thử hình dung xem nếu chính quyền Séc cũng học tập và áp dụng mô hình như Việt Nam để đạt được kết quả đáng tự hào tương tự. Ví dụ có chị buôn xi- líp cooc- xê nào đó trong chợ Sapa bị nhiễm covid là lập tức toàn bộ cái hala mà quầy của chị ta trong đó lập tức bị phong tỏa toàn bộ, vì vài người Việt trong chợ bị phát hiện lây nhiễm toàn bộ trung tâm thương mại Sapa bị phong tỏa nội bất xuất ngoại bất nhập. Một gia đình trong khu chung cư bị dương tính lập tức toàn bộ tòa nhà bị cảnh sát chăng dây túc trực hay cửa hàng của bạn bị buộc phải đóng cửa ngay lập tức hai tuần vì có thành viên nào đó trong gia đình dương tính, trong khi đó thằng hàng xóm cạnh tranh vẫn xúc khơi khơi….Chúng ta sẽ nghĩ sao và phản ứng thế nào?

Có quá nhiều bình luận tóa mạ „bọn Séc lợn“ biểu tình trong khi khen người mình tuân thủ các biện pháp phòng chống dịch của chính phủ sở tại. Đúng vậy không? Nguyên tắc phòng dịch lây lan là giãn cách và tuyệt đại đa số người Séc tuân thủ. Họ hạn chế tối đa các mối quan hệ tiếp xúc xã hội. Còn người Việt Nam trong khuôn khổ cộng đồng mình vẫn có những mối giao tiếp rộng hơn ngoài phạm vi gia đình là điều phổ biến, chưa nói đến đặc thù làm kinh tế của một bộ phận không nhỏ kinh doanh trong lĩnh vực không bị cấm hoạt động, vẫn hàng ngày tiếp xúc với lượng khách hàng không nhỏ.

Người Séc không đi biểu tình vì ngu, mà chủ yếu vì không muốn phải trả giá mà theo họ là quá đắt. Cựu tổng thống Václav Klaus mà ai cũng biết là người luôn kịch liệt phản đối các biện pháp phòng chống dịch, nhiều lần xuất hiện trước công chúng mà không che mũi miệng, và mới đây cũng đã bị nhiễm covid. Sau thời gian điều trị và xuất hiện trở lại, ông tuyên bố virus Vũ Hán là nguy hiểm nhưng cũng chỉ như bao chứng bệnh hiểm khác mà nhân loại đã biết và chung sống với chúng nên không phải hoảng loạn về covid đến như thế. Và rất nhiều người Séc có cùng quan điểm như vậy, kể cả nhiều chuyên gia dịch tễ. Số liệu chính thức khẳng định hơn 1 phần mười người dân Séc đã biết thế nào là covid và trong số đó hơn 80 phần trăm diễn biến rất nhẹ hay thậm chí không hề cảm thấy. Tuyệt đại đa số nạn nhân tử vong là người cao tuổi và có bện nền. Đó là những cơ sở để bộ phận người dân phản đối chính sách phòng dịch hà khắc của chính phủ đã xuống đường. Với họ, cái giá để cho mình được có khả năng không bị nhiễm covid mà mất mát thiệt hại cả về vật chất lẫn tinh thần như vậy là quá đắt. Họ hoàn toàn không mù quáng và ngu ngốc. Bởi diễn biến của dịch bệnh từ đầu đến nay cho thấy nó là biểu đồ hình SIN, liên tục lên và xuống và đuổi theo nó theo cách lúc đóng lúc mở sẽ tái diễn đến bao giờ? 

Giải cứu và lòng nhân đạo xắt ra miếng

Và muốn để thoát khỏi cái vòng luẩn quẩn lẫn bi quan này, ngoài nhu cầu tự nhiên của con người hay tâm lý hoang mang, những cái thuật ngữ giải cứu, nhân đạo đang trở nên cực HOT. Trong nỗ lực muốn tìm hiểu tâm tư nguyện vọng của bà con đang định cư ở CH Séc, nữ phóng viên vnexpress.net trên mạng xã hội Facebook đã đề nghị được hỗ trợ cung cấp thông tin. Nhưng không hiểu sao cô ta lại ưu tiên từ một cá nhân có hiểu biết tương đối hạn hẹp và lại đang vô cùng bối rối, thay vì tìm hiểu tại cơ quan đại diện ngoại giao chính thức cấp nhà nước ở Séc hay các đồng nghiệp Việt Nam đang thường trú ở Praha về các chuyến bay giải cứu. Bởi chỉ những cơ quan này mới nắm được thực sự lí do vì sao mà giá vé cho các chuyến bay giải cứu từ địa ngục châu Âu trở về quê hương mến thương lại tăng nhanh hơn tốc độ số người tử vong ở đây đến như vậy. Cũng theo cái người trả lời phỏng vấn nọ, thì đã có hàng nghìn, hàng chục nghìn trong tổng số khoảng 65 nghìn người Việt Nam ở Séc đã đăng ký để hồi hương mà chưa biết đến bao giờ mới được toại nguyện. Về phần mình, người viết bài này tự hỏi, với cái giá cứa cổ cỡ 100 triệu VNĐ cho hành trình giải cứu và nhân đạo một chiều về Việt Nam như thế hiện nay, thì chi phí nếu về cố hương theo kiểu…không nhân đạo sẽ là bao nhiêu nhỉ, có ai biết được không?

Vì thế cho nên cảm thấy, là vào thời điểm hết sức khó khăn và vô cùng nhậy cảm này, mọi hình thức đánh giá, tuyên truyền thậm chí đồn đại phiến diện thật không nên và chỉ cầu chúc bình yên đến cho tất cả.

David Nguyen- Praha, tháng Ba 2021